Podstawą prawidłowego rozwoju emocjonalnego dziecka jest pogodna, spokojna i serdeczna atmosfera oraz bliski, indywidualny kontakt z człowiekiem dorosłym. Jeżeli będziemy stwarzać dziecku takie właśnie warunki, to możemy oczekiwać, że wyrośnie na człowieka pogodnego, dobrze nawiązującego kontakty z innymi ludźmi. Jak natomiast wygląda życie uczuciowe niemowlęcia? W jaki sposób reaguje ono emocjonalnie na bodźce płynące z otaczającego je świata? W okresie noworodkowym najczęstszymi reakcjami, które świadczą o złym samopoczuciu czy niezadowoleniu dziecka, jest krzyk i płacz. Są one związane z podstawowymi potrzebami, jak jedzenie, spanie, wygodna pozycja. Jeżeli znajdziemy i usuniemy właściwą przyczynę złego samopoczucia dziecka (napoimy, przewiniemy, zmienimy pozycję, umożliwimy swobodne poruszanie rękami itp.), będzie ono znowu spokojne i radosne. U małego dziecka istnieje już uczucie gniewu (np. przy silnym skrępowaniu swobody ruchów) i strachu (np. w momencie utraty równowagi).

Dopóki rodzice nie nauczą się tak opiekować dzieckiem, aby najlepiej zaspokajać jego potrzeby, będzie ono często płakać, krzyczeć, wyrażać swoje niezadowolenie. Nagrodą za trudną sztukę rozumienia potrzeb dziecka będą dla nas coraz częstsze stany jego radosnego ożywienia, dobrego samopoczucia czy bardzo oczekiwany uśmiech. Uśmiech, jako najlepiej widoczna na zewnątrz forma kontaktu emocjonalnego dziecka z człowiekiem dorosłym, pojawia się w trzecim miesiącu życia. Wcześniej można było zaobserwować układ mięśni twarzy dziecka przypominający uśmiech, ale nie była to jeszcze reakcja społeczna, czyli odpowiedź na uśmiech kogoś innego. Jeżeli dziecko jest zdrowe, najedzone, suche, a mimo to niespokojne, często płacze, robi wrażenie nerwowego, musimy zastanowić się, czy wszystko to, co robimy wokół niego odbywa się w spokojnej, serdecznej atmosferze, czy sami jesteśmy odprężeni.

Niemowlę silnie reaguje na nasze nastroje, samopoczucie. Jeżeli rodzice są często zdenerwowani, napięci, w pośpiechu wykonujący swoje czynności, to i dziecko będzie niespokojne, płaczliwe. I tak, jeżeli matka karmiąca niemowlę piersią, robi to szybko i z niechęcią, dziecko będzie słabo ssało i w konsekwencji źle przybierało na wadze.

Wskazówki wychowawcze

1. Istotne znaczenie dla dobrego samopoczucia dziecka ma przestrzeganie ustalonego rytmu dnia (zalecana kolejność ? sen, karmienie, czuwanie).
2. Wszystkie czynności pielęgnacyjne wykonujemy spokojnie, pewnie, unikając szybkich, gwałtownych ruchów.
3. Należy reagować na płacz dziecka oraz starać się usunąć jego przyczynę.
4. Przemawiając do dziecka trzeba się do niego uśmiechać, zmieniać wyraz twarzy.
5. Dziecku w tym okresie potrzebny jest bliski, fizyczny kontakt z człowiekiem dorosłym. Dobrze jest brać je czasem na ręce, przytulić, głaskać, całować
6. Młodzi rodzice nie mają jeszcze doświadczenia w postępowaniu z dzieckiem i nie zawsze rozumieją przyczyny jego płaczu. Dziecko z kolei nie potrafi jeszcze słownie wyrazić powodów swojego złego samopoczucia. Taka sytuacja często powoduje u rodziców panikę, która nie sprzyja racjonalnemu, spokojnemu działaniu i tylko pogarsza sytuację. Wskazane jest więc panowanie nad swoimi reakcjami uczuciowymi, aby móc spokojnie rozważyć wszelkie możliwe przyczyny płaczu dziecka i znaleźć sposób pomocy. Nie przejmujmy się więc zbytnio, jeżeli nie potrafimy natychmiast uspokoić dziecka. Czasem wymaga to dłuższych zabiegów.